Maszyny przeciskowe, potocznie nazywane kretami,
to specjalistyczne urządzenia służące do bezwykopowego układania instalacji podziemnych. Dzięki nim można szybko i bez rozkopów ułożyć rury wodociągowe, gazowe, kable elektryczne czy światłowody pod przeszkodami takimi jak drogi, chodniki czy torowiska. W poniższym przewodniku wyjaśnimy, jak działają maszyny przeciskowe, gdzie znajdują zastosowanie oraz jakie korzyści oferują.
Czym są maszyny przeciskowe i jak działają?
Maszyna przeciskowa typu kret to pneumatyczne urządzenie w kształcie cylindra, które wykonuje przewiert (przecisk) pod ziemią bez potrzeby kopania tradycyjnego wykopu na całej długości instalacji. Działanie kreta opiera się na energii sprężonego powietrza: wewnątrz urządzenia znajduje się tłok, który uderza w głowicę maszyny z wysoką częstotliwością. W efekcie kret zagłębia się w grunt, stopniowo tworząc tunel o średnicy zbliżonej do swojej własnej. Grunt jest rozsuwany na boki pod wpływem siły udaru, co tworzy przestrzeń na ułożenie przewodu. Cały proces odbywa się pod powierzchnią terenu, nie powodując zniszczeń na powierzchni.
Aby korzystać z maszyny przeciskowej, potrzebny jest komplet sprzętu:
- Sam kret (maszyna przeciskowa) o odpowiedniej średnicy.
- Sprężarka (kompresor) zapewniająca wymagane ciśnienie (zazwyczaj ok. 6–8 bar) i wydajność powietrza. Wydajność zależy od wielkości kreta – mniejsze modele wymagają ok. 0,3–1,0 m³/min, największe nawet 4–5 m³/min.
- Wąż pneumatyczny łączący kompresor z kretem, doprowadzający sprężone powietrze.
- Oliwiarka do podawania oleju smarującego wraz z powietrzem (zapobiega zużyciu i zatarciom wewnętrznych elementów).
- Zestaw startowy: niewielki wykop (komora startowa), z którego rozpoczynamy przecisk, oraz wykop odbiorczy po drugiej stronie przeszkody.
Po przygotowaniu stanowiska kret umieszczany jest w komorze startowej i podłączany do węża zasilającego. Operator uruchamia sprężarkę, wprawiając tłok w szybkie ruchy posuwisto-zwrotne. Tłok uderza w głowicę kreta (czoło urządzenia), która przekazuje energię na grunt, przesuwając urządzenie naprzód. Maszyna przemieszcza się stopniowo do przodu, a za nią pozostaje pusty tunel. Maszyny przeciskowe mogą zwykle pracować w dwóch kierunkach: do przodu (wiercenie) oraz do tyłu (wycofywanie). Zmiana kierunku odbywa się w zależności od konstrukcji – np. przez odwrócenie strumienia powietrza specjalnym zaworem lub poprzez szarpnięcie/obrót węża, co powoduje przełączenie mechanizmu na bieg wsteczny. Dzięki biegowi wstecznemu można wycofać kreta z gruntu po ukończonym przewiercie lub w razie napotkania przeszkody uniemożliwiającej dalsze drążenie.
W trakcie jednego cyklu pracy (jednego przecisku) kret może wykonać tunel o długości od kilku do kilkudziesięciu metrów, w zależności od modelu i warunków gruntowych. Typowe odległości to 10–15 m dla mniejszych średnic, jednak doświadczony operator w sprzyjających warunkach może wykonać przecisk nawet na 30–40 m długości jednym strzałem. Ważne jest przy tym precyzyjne wycelowanie maszyny na początku – ponieważ klasyczne krety nie mają systemu sterowania kierunkiem w trakcie pracy (inaczej niż w przypadku wiertnic HDD), tor ich ruchu jest prostoliniowy. Dobra praktyka wymaga wykonania starannego planu i osi przewiertu oraz stabilizacji maszyny w komorze startowej, aby uniknąć odchyłek. Mimo braku aktywnego sterowania, nowoczesne maszyny przeciskowe charakteryzują się wysoką celnością – potrafią wyjść na bardzo małym obszarze w zaplanowanym miejscu, o ile grunt jest jednorodny i nie napotkano dużych przeszkód (np. głazów).